Bodemerosie
Erosie is één van de belangrijkste vormen van bodemaantasting in Vlaanderen.
Bodemerosie door water is een proces waarbij bodemdeeltjes door de impact van regendruppels en afstromend water worden losgemaakt en getransporteerd, hetzij laagsgewijs over een grote oppervlakte, hetzij geconcentreerd in geulen of ravijnen. Dit leidt o.m. tot een afname van de bodemkwaliteit en -productiviteit, maar ook tot belangrijke schade door modderoverlast in stroomafwaarts gelegen (woon)gebieden.
Vooral in heuvelachtige gebieden met een zandlemige tot lemige bodem waar intensief aan landbouw wordt gedaan komt bodemerosie door water voor. De grootste risico’s situeren zich voornamelijk in Haspengouw, het Hageland, het Pajottenland en de Vlaamse Ardennen.
Klik op de kaartafbeeldingen hieronder om rechtstreeks naar die kaartlagen in de DOV-verkenner te gaan.
Potentiële bodemerosiekaart per perceel (2024)
Deze kaart geeft aan de hand van een klasse-indeling de totale potentiële erosie van een bepaald perceel weer. De totale potentiële erosie houdt onder meer rekening met het bodemtype, de hellingslengte en de hellingsgraad. De totale potentiële erosie houdt geen rekening met het huidige gewas. Om deze kaart te bekijken kan je klikken op bovenstaande kaartafbeelding. Geef bovenaan een straatnaam in de buurt van jouw perceel in en zoom indien nodig verder in (minimaal schaal 1:150.000). De erosiekaart wordt ingekleurd volgens de totale erosie en niet volgens de erosiegevoeligheid op de verzamelaanvraag. Door te klikken op jouw perceel, krijg je onderaan in het informatiepaneel de erosiegevoeligheid op de verzamelaanvraag.
De aanvaarde bezwaren werden zowel in het veld 'Erosiegevoeligheid verzamelaanvraag' als in het veld 'Totale erosie' verwerkt. De goedgekeurde aanvragen van de verlaging van de erosiegevoeligheidsklasse op basis van een hoog koolstofgehalte werden in het veld 'Erosiegevoeligheid verzamelaanvraag' verwerkt met aanduiding van '/C' achter de erosiegevoeligheid, maar het veld 'Totale erosie' behield zijn oorspronkelijke waarde voor deze percelen.
Afstromingskaarten (enkelvoudige of meervoudige stroomlijnen)
De afstromingskaart toont de lijnen in het landschap waar het water potentieel geconcentreerd afstroomt, rekening houdend met de topografie en de aanwezige waterlopen. De afstromingskaart van Vlaanderen geeft voor elke pixel van 5m*5m weer of er water door de pixel afspoelt en hoe groot (in ha) het gebied is vanwaar het water afspoelt. De afstromingskaart is gebaseerd op het Digitaal Hoogtemodel en de Vlaamse Hydrografische Atlas. De inkleuring geeft per pixel de grootte van het afstroomgebied naar de pixel weer. Er zijn 2 types afstromingskaarten: de blauwe afstromingskaart met enkelvoudige stroomlijnen (al het water in het model stroomt naar de laagst gelegen omliggende pixel) en de fuchsia afstromingskaart met meervoudige stroomlijnen (het water van een pixel stroomt naar meerdere lager gelegen omliggende pixels).
De afstromingskaart richt zich voornamelijk tot erosiecoördinatoren en land- en tuinbouwers. Aan de hand van de afstromingskaart, de potentiële bodemerosiekaart en terreinobservatie kan nagegaan worden waar best erosiemaatregelen worden genomen. Erosie en sedimentatie leiden immers tot opbrengst- en kwaliteitsverlies en vormen een bedreiging van de bodemkwaliteit. Naast erosiecoördinatoren en land- en tuinbouwers behoren ook particulieren en gemeentelijke en stedelijke diensten tot de doelgroep. Immers, erosie veroorzaakt stroomafwaarts vaak water- en modderoverlast in woningen, tuinen, ter hoogte van wegen, waterlopen... Ook voor studiebureaus betrokken bij erosiebestrijding, MER-deskundigen in de discipline bodem, universiteiten en onderzoeksinstellingen vormt deze afstromingskaart een belangrijke bron van informatie. Het resultaat mag enkel geïnterpreteerd worden op perceelsniveau.
Sedimenttransport en sedimentaanvoer (2022)
De kaart met sedimenttransport over land geeft de gemodelleerde sedimentstromen (ton/jaar) weer ten gevolge van bodemerosie. Voor zover er geen sedimentatie op het land optreedt, bereikt dit sediment de waterlopen, grachten en riolering. De kaarten sedimentaanvoer naar VHA-waterlopen, sedimentaanvoer naar grachten en sedimentaanvoer naar riolering geven de hoeveelheden sediment (ton/jaar) weer die gemiddeld het watersysteem bereiken. De kaartlaag basislandgebruik visualiseert de indeling in landgebruiksklassen die als basis voor de erosie- en sedimentmodellering werd gebruikt. Voor akkerland werd uitgegaan van een gemiddelde akkerbouwrotatie. Landbouwpercelen worden als grasland beschouwd wanneer gedurende twee opeenvolgende jaren gras of een vergelijkbaar gewas wordt geteeld. Voor zover deze bekend zijn, wordt rekening gehouden met erosiebestrijdingsmaatregelen. De modellering rekent met een algemene neerslagerosiviteit (R-factor) voor Vlaanderen, gebaseerd op de neerslagdata van de laatste 30 jaar.
Knelpunten sedimentaanvoer (2022)
De kaart met knelpunten duidt de puntlocaties op waterlopen, grachten en riolering aan met de hoogste gemodelleerde sedimentaanvoer (ton/jaar) in Vlaanderen. De gemarkeerde knelpunten zijn samen verantwoordelijk voor 10% van de totale sedimentaanvoer in Vlaanderen. De punten zijn ingekleurd volgens prioriteit, waarbij elke prioriteitsklasse voor 2% bijdraagt tot de totale sedimentaanvoer in Vlaanderen.
Specifieke sedimentaanvoer (2022)
Deze kaartlaag geeft voor de intermediaire afstroomgebieden (A1-gebieden), afgebakend in de Stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027, de specifieke sedimentaanvoer naar waterlopen, grachten en riolering weer. De specifieke sedimentaanvoer is de totale sedimentaanvoer in een gebied gedeeld door de oppervlakte van dat gebied.
Kleinschalige erosiebestrijdingswerken
De kaart bevat gemeentelijke erosiebestrijdingswerken die uitgevoerd of in uitvoering zijn met subsidies van de Vlaamse overheid in het kader van het Erosiebesluit en erosiebestrijdingswerken die via een ander financieringskanaal (gemeenten, provincies, landinrichting, ruilverkaveling,...) werden aangelegd.
Oplossingsscenario's voor erosieknelpunten
De kaarten met oplossingsscenario’s voor erosieknelpunten bevatten gegevens uit de goedgekeurde gemeentelijke erosiebestrijdingsplannen in Vlaanderen. De gegevens uit deze plannen zijn voorstellen van nuttige geachte erosiebestrijdingsmaatregelen. De opname van maatregelen in deze plannen wil dus niet zeggen dat de maatregelen daadwerkelijk uitgevoerd zullen worden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen plangebieden (zichtbaar op alle schaalniveaus), knelpuntgebieden (zichtbaar vanaf 1:150.000) en erosiebestrijdingsmaatregelen (punt- en lijnmaatregelen: zichtbaar vanaf 1:20.000). Om deze maatregelen te kunnen bekijken dient verder ingezoomd te worden op de blauwgekleurde gebieden (plangebieden) en nadien op de groengekleurde gebieden (knelpuntgebieden).