Grondwaterstandindicator 03-04-2023

Info

De grondwaterstandindicator is gebaseerd op maandelijkse peilmetingen in het primair meetnet door de VMM, SCK en De Watergroep voor freatische peilfilters met continue meetreeksen van minstens 11 jaar. Die maandelijkse peilmetingen worden aangevuld met dagelijkse modelberekeningen voor de afgelopen 30 jaar.

• Wil je meer informatie over hoe de grondwaterstandindicator, de kaarten en figuren op deze pagina zijn opgesteld? Neem dan zeker een kijkje op de pagina 'Opbouw grondwaterstandindicator ' en naar de algemene pagina  van de grondwaterstandindicator.
• Wil je de grafieken en cijfers van de meest actuele indicator meteen op kaart bekijken in de DOV-verkenner? Neem dan een kijkje op de kaartlaag 'Grondwaterstandindicator freatisch grondwater voor de tijd van het jaar (meest actueel)'.
• Wil je de rapporten van de afgelopen maanden en jaren bekijken, dat kan bij de 'Historische grondwaterstandindicator '. 
• De actuele waterschaarste- en droogtetoestand in Vlaanderen kan u vinden op www.opdehoogtevandroogte.be.

datum rapport: 04-04-2023
referentiedatum: 03-04-2023
aantal gebruikte meetplaatsen: 154

Historische vergelijking

De freatische grondwaterstand schommelt tijdens het jaar: hoog op het einde van de winter en laag op het einde van de zomer. Met de grondwaterstandindicator kijken we naar de toestand van het grondwater t.o.v. alle peilen gedurende het jaar (absolute vergelijking) en de toestand voor de tijd van het jaar (relatieve vergelijking).

• Absolute vergelijking: Staat het freatisch grondwater hoog of laag (ten opzichte van alle dagelijkse peilen van de afgelopen 30 jaar)?

Op 3/04/2023 vertoonde 70% van de meetplaatsen een hoge (45%) tot zeer hoge (25%) freatische grondwaterstand. 25% vertoonde een normale en 5% een lage (3%) tot zeer lage (2%) grondwaterstand (Figuur 1).

Op Figuur 1 is vanaf maart 2022 een gestage evolutie naar meer lage tot zeer lage grondwaterstanden te zien. Die trend keerde vanaf begin september om, en begin april 2023 is het aandeel lage grondwaterstanden zeer beperkt. Het aandeel (zeer) hoge grondwaterstanden vertoonde de afgelopen maanden bokkesprongen onder invloed van de weersomstandigheden. In januari 2023 was er een toename, zoals te verwachten is tijdens de winter. Februari 2023 was echter zeer droog en maart 2023 zeer nat, wat eerst zorgde voor een sterke afname en daarna weer een sterke toename in het aandeel (zeer) hoge grondwaterstanden.

Momenteel bevinden we ons op de overgang van het hydrologische winterseizoen naar het hydrologische zomerseizoen. Vanaf april tot eind september (het hydrologische zomerseizoen) is een verschuiving naar klassen met lagere grondwaterstanden weer de normale trend.

Ter vergelijking: begin april 2022 werd er op zo’n 10% van de meetplaatsen een lage tot zeer lage grondwaterstand opgemeten, 70% vertoonde normale grondwaterstanden en 20% hoge tot zeer hoge absolute grondwaterstanden.

Figuur 1: Absolute toestand van de freatische grondwaterstand: Percentage van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand (ten opzichte van alle peilen van de afgelopen 30 jaar). In de winter worden vooral hoge grondwaterstanden verwacht, in de zomer vooral lage.

 

• Relatieve vergelijking: Wat is de toestand van de freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar?

Op 3/04/2023 vertoonde 49% van de meetplaatsen een hoge (31%) tot zeer hoge (18%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. 29% vertoonde een normale en 22% een lage (14%) tot zeer lage (8%) grondwaterstand voor de tijd van het jaar (Figuur 2).

Figuur 2 geeft aan dat na een nat 2021, gevolgd door een droge lente en uiterst droge zomer in 2022, het aandeel lage tot zeer lage standen voor de tijd van het jaar begin september 2022 een maximum had bereikt, vergelijkbaar met de droge periodes van de voorbije droge zomers 2018-2020. In de tweede helft van september en vooral vanaf half december tot half januari 2023 zien we een verbetering van de situatie. De afgelopen maanden vertoont die situatie bokkesprongen onder invloed van het weer: door de zeer droge februari 2023 steeg het aandeel ‘laag tot zeer laag’ sterk, waarna het door de zeer natte maart 2023 weer sterk afnam. Het aandeel ‘hoog tot zeer hoog’ nam gelijktijdig toe.

Begin april 2023 zijn er ten opzichte van een maand eerder dus veel minder lage tot zeer lage (22% vs. 82%), en veel meer hoge tot zeer hoge (49% vs. 1%) grondwaterstanden voor de tijd van het jaar.

Begin april 2023 zijn er ook beduidend minder lage tot zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van het jaar in vergelijking met hetzelfde tijdstip vorig jaar (22% t.o.v. 60% begin april 2022).

Figuur 2: Relatieve toestand van de freatische grondwaterstand: percentage van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand voor de tijd van het jaar.

Onderstaande Figuur 3 toont voor Europa op 27/03/2023 een oppervlakkige grondwaterdroogteindicator van NASA op basis van satellietdata en modellen. Hieruit blijkt dat grote delen van Europa een relatief droge toestand vertonen en dat Vlaanderen zich eind maart aan de rand van een zone met lager dan normale grondwaterstanden bevond.

 

Figuur 4 toont de grafiek voor de relatieve toestand van 1/1/2000 tot 1/04/2023. In de periode 2017-2020 zagen we duidelijk langere periodes met grotere percentages lage tot zeer lage freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Iets langere periodes met belangrijke aandelen normale/hoge grondwaterstanden voor de tijd van het jaar kwamen toen bijna niet voor, met uitzondering van het voorjaar van 2018. De zomer van 2021 staat in sterk contrast met de droge periode daarvoor. Vanaf maart 2022 zien we terug stijgende percentages lage tot zeer lage freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Begin 2023 varieert de situatie tussen droog en eerder nat. Deze (en de verdere) evolutie hangt af van hoeveel neerslag er valt en hoeveel water er verdampt. Neerslag en verdamping bepalen samen het neerslagtekort. Bij een groter dan normaal neerslagtekort is het logische gevolg dat ook de grondwaterstanden sneller dalen of trager herstellen dan normaal.

De voorspellingen voor klimaatverandering geven aan dat periodes van droogte langer zullen duren, vaker zullen voorkomen en intenser (=groter neerslagtekort) zullen zijn. We stellen vast dat de uitzonderlijke omstandigheden van de afgelopen jaren overeenkomen met deze voorspellingen (Figuur 4).

Figuur 4: Relatieve toestand van de freatische grondwaterstand (1/1/2000 - 1/4/2023): Percentage van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand voor de tijd van het jaar.

 

Is het freatische grondwater gestegen of gedaald ?

Begin maart 2023 waren op 80% van de meetplaatsen de (absolute) freatische grondwaterstanden gedaald t.o.v. een maand eerder. Momenteel, begin april, zijn 94% van de grondwaterstanden opnieuw gestegen, op 5% van de meetplaatsen bleef de grondwaterstand stabiel en op 1% was er een daling. Momenteel bevinden we ons op de overgang van het hydrologische winterseizoen naar het hydrologische zomerseizoen. De verdamping neemt vanaf nu normaal toe onder invloed van stijgende temperaturen en het begin van het vegetatieve groeiseizoen. Daardoor zijn vanaf april tot eind september dalende grondwaterstanden de normale trend.

Op 3/04/2023 vertoonde 49% van de meetplaatsen een hoge (31%) tot zeer hoge (18%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. 29% vertoonde een normale en 22% een lage (14%) tot zeer lage (8%) grondwaterstand voor de tijd van het jaar (Figuur 2).

Relatieve grondwaterstandindicator met stijgende/dalende peilen (Figuur 5):

 

Figuur 5: Huidige grondwaterstandsveranderingen en relatieve situering van de huidige freatische grondwaterstand.

 

Worden er volgende maand zeer lage of zeer hoge freatische grondwaterstanden verwacht?

Volgende maand verwachten we bij droog weer op 8% van de meetplaatsen zeer lage (absolute én relatieve) grondwaterstanden, bij normaal weer op 3% en bij nat weer nog op 1% van de meetplaatsen (Figuur 6).

 

Volgende maand verwachten we enkel bij nat weer op 21% van de meetplaatsen zeer hoge (absolute én relatieve) grondwaterstanden (Figuur 7).

 

 

 

Besluit freatisch grondwater

De sterk wisselende weersomstandigheden van de afgelopen maanden vertalen zich in een wisselende situatie van het freatisch grondwater voor de tijd van het jaar. Na een zeer droge februari 2023 zagen we begin maart voornamelijk (82%) lage tot zeer laag grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Na een zeer natte maart 2023 zien we begin april 2023 daarentegen in ongeveer de helft van de meetplaatsen hoge tot zeer hoge grondwaterstanden voor de tijd van het jaar.

Op 3/04/2023 vertoonde 49% van de meetplaatsen een hoge (31%) tot zeer hoge (18%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. 29% vertoonde een normale en 22% een lage (14%) tot zeer lage (8%) grondwaterstand voor de tijd van het jaar.

Begin april 2023 zijn er ook beduidend minder lage tot zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van het jaar in vergelijking met hetzelfde tijdstip vorig jaar (22% t.o.v. 60% begin april 2022).

Grote delen van Europa bleven eind maart een droger dan normale toestand vertonen.

Meer info over de werking van het grondwatersysteem en de betekenis van lage grondwaterstanden vind je in dit filmpje.