Tentoonstelling bodemprofielen
Bodems zijn zeer boeiend om te bestuderen, maar maken deel uit van een verborgen wereld onder onze voeten.
Hoe kunnen we de bodem meer zichtbaar maken en onder de aandacht brengen? Hoe kunnen we hem bovengronds brengen, zodat iedereen zijn gelaagdheid kan bestuderen en bewonderen? Met deze vraag trok het Departement Omgeving naar de KU Leuven. Via speciale technieken (monolieten en lakprofielen) werden reële bodems uitgegraven en gefixeerd, zodat ze kunnen tentoongesteld worden. Op locaties in de nabije omgeving van de Vlaamse Kennis- en Vormingscentra voor Natuur en Milieu De Vroente (Kalmthout) en De Helix (Geraardsbergen) en het Bezoekerscentrum Duinpanne (De Panne) werd telkens één bodemprofiel in tweevoud uitgegraven. Eén exemplaar van deze drie bodemprofielen maakt deel uit van een rondreizende tentoonstelling. In bijbehorende informatiepanelen en -banners worden de bodemhorizonten (laagjes in de bodem), hun ontstaansgeschiedenis en het belang van de bodem in detail toegelicht. Het tweede exemplaar van deze bodemprofielen zal op termijn een plaats krijgen in de centra.
De rondreizende tentoonstelling is omwille van technische redenen tijdelijk niet uitleenbaar. Indien u graag een bericht ontvangt wanneer deze opnieuw kan aangevraagd worden, kan u dit laten weten via mail.
Welke bodemprofielen maken deel uit van de tentoonstelling?
De Vroente in Kalmthout situeert zich in de noorderkempen. In deze streek is de Podzol een zeer typische bodem. Podzols zijn erg zure en doorgaans zandige bodems met een sterke profielontwikkeling. Vlak onder de humusrijke bovenlaag treft men een bleke horizont aan waar organische stof en ijzercomplexen zijn uitgespoeld; dieper in het profiel zijn deze neergeslagen in een typische zwarte aanrijkingshorizont van humus, al dan niet boven een aanrijkingshorizont van ijzer.
In Geraardsbergen ligt De Helix op de grens van de leem- en zandleemstreek. In dit gebied werd gekozen voor een Retisol. Retisols zijn over het algemeen leem-of zandleembodems met een aanrijkingshorizont van klei binnen de eerste meter onder het maaiveld. Kenmerkend is dat deze kleirijke horizont doorkruist wordt door gebleekte, witachtige tongen. Water en wortels zoeken hun weg via deze tongen.
Voor het bezoekerscentrum in De Panne viel de keuze op een Arensol. Het geselecteerde bodemprofiel weerspiegelt de verschillende transgressies (landinwaarts verschuiven) en regressies (terugtrekken) van de kustlijn, die zorgden voor een afwisseling van zandige en kleirijke afzettingen in de kreken en de vorming van veenlagen.
Infopanelen downloaden
Hoe werden deze bodemprofielen gemaakt?
Om bodems goed te kunnen bestuderen graven bodemkundigen vaak een profielput. Dergelijke putten zijn ongeveer 1,5 meter diep en laten toe de profielontwikkeling (opeenvolging van bodemhorizonten met een verschillende textuur, structuur, kleur,…) in detail te bestuderen. Om deze bodemprofielen bovengronds te brengen en aan het grote publiek te tonen, kunnen lakprofielen of monolieten gemaakt worden. Deze technieken zijn zeer arbeidsintensief, maar geven een natuurgetrouwe weergave van het bodemprofiel.
Bij een lakprofiel wordt met behulp van lijm een dunne laag van het onverstoorde bodemprofiel afgepeld en op een ondergrond vastgemaakt; deze techniek is vooral geschikt voor zandige bodems. Voor het maken van een monoliet wordt een bodemkolom uitgegraven en na verdere behandeling gefixeerd. In tegenstelling tot een lakprofiel laat een monoliet ook de verschillen in de textuur en de structuur van de bodemlagen goed zien.
Wil je de makers van deze bodemprofielen aan het werk zien en meer details over de technieken te weten komen? Bekijk dan zeker volgend filmpje.
De procedures voor het maken van lakprofielen een monolieten staan ook in detail beschreven in het begeleidend rapport.
Rapport downloaden
Welke informatie wordt aangeboden op de banners?
Ter aanvulling van de bodemprofielen bestaat de rondreizende tentoonstelling uit vier banners. Bij elk bodemprofiel hoort een banner met meer uitleg over de geschiedenis van de bodem en interessante weetjes over het belang en het gebruik van de bodem. Daarnaast is ook een algemene banner beschikbaar over de opbouw van bodemprofielen.
Banners downloaden
Voor verdere inlichtingen kan je terecht bij:
Vlaams Planbureau voor Omgeving – VPO.omgeving@vlaanderen.be
De Vroente – devroente.omgeving@vlaanderen.be
De Helix – dehelix.omgeving@vlaanderen.be
Duinpanne - duinpanne@west-vlaanderen.be
KU Leuven – karen.vancampenhout@kuleuven.be