Tertiairgeologische kaart 1/50.000

Algemeen

Tertiairgeologische kaarten zijn kaarten waarop de samenstelling van de ondergrond wordt weergegeven in kleurvlakken. Elk kleurvlak stelt een gesteentelichaam voor dat op het terrein als eenheid herkenbaar is. Op die manier kan de gebruiker gemakkelijk een onderscheid maken tussen de aanwezigheid van zand- en kleilagen in de Vlaamse ondergrond. De bovenliggende quartaire lagen werden niet voorgesteld. De tertiairkaarten zijn gepubliceerd op schaal 1/50.000.

De vorige geologische kaart van België dateerde van 1919 (met een topografische achtergrond van 1895) en was dus erg verouderd. Deze nieuwe editie verschilt op verscheidene punten van de oudere:

• De recente kaart is een echte tertiaire kaart die aangeeft welke tertiaire formaties aan het oppervlakte komen onder het pré-quartaire erosievlak. De Quartaire sedimenten worden nu op een aparte kaart voorgesteld, in tegenstelling tot bij de oude geologische kaart.
• De gebruikte topografische achtergrond was de toen meest recente op schaal 1/50000
• De legende van deze kaart is lithostratigrafisch, hetgeen de kaart meer gebruiksvriendelijk maakt.

Concept

De nieuwe tertiaire kaart op schaal 1/50000 is gepubliceerd door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap in samenwerking met de Belgisch Geologische Dienst (BGD). De verschillende kaartbladen werden afgewerkt tussen 1993 en 2004. De compilatie van de verscheidene kaartbladen werd verzorgd door de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit van Leuven. Deze compilatie werd gepubliceerd in 2002, en vernieuwd in 2008. Elke analoge kaart wordt aangevuld met enkele thematische kaarten onder de vorm van transparante overlays, zoals puntenkaarten met de voor de kartering gebruikte data, contourkaarten met de diepte van de basis van het Quartair, isopachenkaarten van de Quartairkaarten, contourkaarten van de Tertiaire formaties,..). Daarnaast worden er steeds drie of vier relevante geologische profielen van de Tertiaire afzettingen bijgevoegd. Alle andere relevante details zoals stratigrafie, legende, hydrolgeologie, kaarten en doorsnedes, excursies, het diepe Tertiair, informatie van de diepere ondergrond, geofysische en geotechnische karakteristieken, natuurlijke rijkdommen enzovoort worden besproken in het Nederlands in een begeleidend toelichtingenboekje bij elke kaart. Op de achterkant van de kaart vindt u een Franse, Engelse, Duitse en Spaanse vertaling van de legende.

Werkmethode

Een belangrijke stap in het aanmaken van een geologische kaart is het verzamelen en bewaren van alle beschikbare informatie. Alle data van de BGD werden aangevuld met de archieven van de geologische departementen van de universiteiten van Leuven en Gent, die voornamelijk bestaan uit lithologische en stratigrafische beschrijvingen van boringen en geofysische logs. Daarnaast werden ook de sonderingen en geotechnische proeven (Cone Penetration Test) van de archieven van de Afdeling Geotechniek van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap toegevoegd. Verder werden ook nog data afkomstig van licentiaats- en doctoraatsthesissen, publicaties, publieke rapporten van geologische onderzoeken, enz. toegevoegd. Om alle data op ordelijke en efficiënte manier op te slaan werd geopteerd voor een digitale relationele databank. Een MS-DOS applicatie werd ontwikkeld om deze databank aan te vullen en te raadplegen. Volgende data kon ingevoerd worden:

• standaard data van elk observatiepunt: identificatienummer, topografische informatie, observatiekarakteristieken (aard, boormethode, diepte,…) en betrouwbaarheid
• beschrijving van de kleinste lithologische eenheid voor elk observatiepunt
• diepteniveau van top en dikte van de lithologische eenheid
• lithologische beschrijving
• stratigrafische interpretatie
• geofysische parameters (korrelgrootte, weerstandsmeting, geotechnische karakteristieken,…)

Bij invoer in de databank werd speciale aandacht geschonken aan de betrouwbaarheid van de informatie (vb. lithologische beschrijvingen van boorkernen zijn meer betrouwbaar dan beschrijvingen van spoelboringen). Weinig betrouwbare data dienen met de nodige omzichtigheid gebruikt te worden bij kartering. Na invoer werd voor elk observatiepunt lithologie en locatie vergeleken met de originele bestanden. De stratigrafische interpretatie werd getoetst aan de toen meest recente criteria en aangepast indien nodig. Al deze data werd ingevoerd in de databank.

De kartering

Na de stratigrafische interpretatie, werd de grens Quartair-Tertiair vastgelegd op basis van de dikte van het Quartair. Hieronder komen voor het eerst Tertiaire sedimenten voor. Contourlijnen verbinden punten met dezelfde hoogte van de top en zo ook het reliëf van het Tertiair. Voor elk punt werden top en basis van lithostratigrafische eenheden bepaald. De top van de eenheid van het Tertiair onmiddellijk onder de Quartaire afzettingen en de basis van de onderste eenheid kunnen ontbreken. De top van een eenheid komt overeen met de basis van de bovenliggende en dus jongere eenheid. Alle basissen van elke eenheid worden aangeduid op kaart. Isohypsen verbinden punten waar een welbepaalde eenheid zich op dezelfde hoogte bevindt. De isohypsenkaart geeft dus de basis van een welbepaalde geologische eenheid. De contourkaarten van de top van het Tertiair en de isohypsenkaarten vormen de basis van de nieuwe geologische kaart. De geologische kaarten worden gevormd door de intersectie van de basis van de verschillende eenheden met de top van de Tertiaire sedimenten. Tijdens dit karteringsproces werd de puntinformatie steeds geëvalueerd en de interpretatie aangepast indien nodig. Voor verdere informatie over het karteringsproces verwijzen we door naar Jacobs et al., 1993.

Validatie van de kaarten en de data

De nieuwe kaarten en bijgaande data werden gevalideerd door een stuurgroep van deskundigen. Uiteindelijk werd de data nagekeken, geconverteerd en geïntegreerd in DOV. De kaarten en bijhorende toelichtingenboekjes werden officieel gepubliceerd. De digitale puntinformatie wordt regelmatig bijgewerkt op DOV. Ook bijwerking van de kaart wordt op termijn voorzien.

Veranderingen in stratigrafie

De Tertiairgeologische kaart werd opgesteld tussen 1993 en 2004 en maakt dus gebruik van de stratigrafische definities die toen gangbaar waren. Sinds het opstellen van Tertiairgeologische kaart zijn er voor sommige intervallen echter belangrijke aanpassingen gebeurd aan de stratigrafie. Goede voorbeelden hiervan zijn de Ieper Groep en het Neogeen. De meest recente stratigrafische indeling is te vinden via de website van de Nationale Stratigrafische Commissie. Aanpassingen in de stratigrafie kunnen er toe leiden dat stratigrafische eenheden gebruikt in de Tertiairgeologische kaart en in de recentere geologische 3D-modellen (G3Dv2, G3Dv3) verschillend zijn. 

Referentie

• (1) Jacobs P, De Ceukelaire M, Sevens E, Verschuren M (1993). Philosophy and methodology of the new geological map of the Tertiary formations, Northwest Flanders, Belgium. Bull Soc belge Géol 102 (1-2):231-241.
• (2) Een overzicht van alle kaarten en toelichtingenboekjes met hun oorspronkelijke auteurs en referenties vindt u bovenaan de webpagina.

Hoe de Tertiair geologische kaart bestellen of downloaden?

Digitale kaart

De Tertiair geologische kaart van heel Vlaanderen is beschikbaar als WMS, WFS en in gecomprimeerd bestand bij de services. Het gecomprimeerde bestand bevat de legende, GIS-bestanden en bijhorende toelichtingen.

Analoge kaarten met toelichtingenboekjes

De Tertiair geologische kaart en toelichtingenboekjes per kaartblad kunnen besteld worden via de publicatiewebsite van de Vlaamse overheid.