Thema Geologie in 2020

Lancering oproep m.b.t. tijdelijke ontsluitingen

In het kader van de raamovereenkomst VLA17-4.1 besteedt het Vlaams Planbureau voor Omgeving opdrachten uit voor het beschrijven en documenteren van tijdelijke ontsluitingen van geologische waarde (https://dov.vlaanderen.be/page/tijdelijke-ontsluitingen). Dit kunnen werven zijn ten gevolge van infrastructuurwerken maar ook actieve of verlaten groeves. In februari 2020 werden reeds vijf ontsluitingen gedocumenteerd in het kader van deze overeenkomst en een zesde (Langenberg Diest) werd op dat moment verwerkt. De resultaten hiervan kunnen teruggevonden worden in de DOV-verkenner in de laag boringen en opdrachten door te zoeken in deze lagen op code ‘VLA17’ (rapporten zijn gekoppeld aan de opdracht). Er kan algemeen gezocht worden naar ontsluitingen op DOV door in de laag boringen de zoekterm ‘ontsluiting’ in te geven. Stalen die verzameld worden in het kader van deze opdracht worden bewaard in de Vlaamse Geotheek (https://omgeving.vlaanderen.be/ondergrond-en-geologie).


Gezien de grote meerwaarde van het goed documenteren van zulke tijdelijke ontsluitingen voor onze kennis van de Vlaamse ondergrond lanceerde het Vlaams Planbureau voor Omgeving een oproep om interessante huidige of toekomstige ontsluitingen of actieve/verlaten groeves die waardevolle geologie bevatten waardoor ze een rapportage verdienen mee te delen. Voorlopig werd enkel groeve Roelants te Lubbeek beschreven.

Mobiele Virtuele Boring werd vernieuwd

In het voorjaar van 2020 werd een update doorgevoerd van de mobiele virtuele boring waardoor het mogelijk werd om ook via de smartphone een keuze te maken tussen de verschillende beschikbare modellen. Er kan voor het geologisch model zowel per eenheid als per tijdvak gekozen worden tussen het G3Dv2 en G3Dv3 model. Analoog kan er voor het hydrogeologisch model gekozen worden tussen het H3Dv1 en H3Dv2 model. Er kan ook een opdeling gemaakt worden in formaties of in leden voor G3Dv3 en een opdeling in hoofdeenheden, subeenheden of basiseenheden voor H3Dv2. Aanpassingen aan een bepaalde voorkeur zijn eenvoudig te maken via het menu en worden bewaard voor latere acties.
Hier wordt uitgelegd hoe de Virtuele Boring met de smartphone gebruikt kan worden. 

Publicatie G3Dv3 en H3Dv2 in de DOV-verkenner

Reeds aan het einde van 2019 werden de nieuwe 3D-modellen van de Vlaamse ondergrond, G3Dv3 en H3Dv2, gepubliceerd op DOV en verwerkt in de virtuele boring (Geologisch 3D-model G3Dv3 en Hydrogeologisch 3D-model H3Dv2.0). Nu zijn deze modellen ook beschikbaar in de DOV verkenner, zodat ze eenvoudig bevraagd kunnen worden door alle gebruikers. Het geologisch model G3Dv3 kan in de verkenner gevonden worden onder ‘Geologie – 3D Modellen’ en het hydrogeologisch model H3Dv2 is beschikbaar onder ‘Grondwater – 3D modellen’. Momenteel worden in de verkenner het overzicht van de gebruikte seismiek bij het modelleren, de gebruikte boringen per gemodelleerde eenheid, de gemodelleerde breuken per eenheid, en de voorkomensgrenzen, isopachen en isohypsen van de eenheden beschikbaar gesteld. Rasterlagen van top, dikte en basis van al de gemodelleerde eenheden kunnen apart gedownload worden via https://dov.vlaanderen.be/page/g3dv3-downloadpagina en https://dov.vlaanderen.be/page/h3dv2-downloadpagina.

Formele geologische interpretaties van boringen en sonderingen

De Nationale Commissie voor Stratigrafie (NCS) van België werkt de stratigrafische nomenclatuur voor de Belgische geologische ondergrond uit volgens internationale standaarden en conventies. Zo’n nomenclator beschrijft en benoemt de verschillende geologische lagen in de ondergrond. Door het gebruik ervan bij interpretaties van boringen en sonderingen, kunnen geologen de ondergrond in kaart brengen of in 3D-modellen vertalen. De formele geologische interpretaties van boringen en sonderingen, zoals je die terug vindt op de boorrapporten en de fiches (voorbeeld DOV boorfiche en DOV sondeerrapport) in DOV steunen op deze lithostratigrafische nomenclatuur. Achter de schermen heeft DOV aanpassingen gedaan aan de datastructuur, zodat de aanpassingen die de NCS doorvoert, ook gedocumenteerd worden in de Beheersapplicatie. DOV dwingt nu het correct gebruik van geldige eenheden bij ingave van een interpretatie in de databank af. Daarnaast worden ook alle formele eenheden dynamisch vertaald naar het INSPIRE-datamodel, zodat iedereen in Europa de DOV-interpretaties kan vertalen naar eigen nomenclatuur en standaarden. Dit is een stapje omhoog op de kwalitatieve ladder, én maakt de Vlaamse ondergrondgegevens bruikbaar voor integratie in Europese context.

Figuur: Lithostratigrafische nomenclatuur voor het Neogeen en Paleogeen in Vlaanderen

De volgende stap is dat deze gegevens vervolgens ook gemakkelijker teruggevonden kunnen worden in de DOV-Verkenner.

Nieuw model 'primaire delfstoffen' in de Virtuele Boring

Vanaf 1 april 2019 is de delfstoffentoets een nieuw onderdeel van het technisch verslag i.k.v. grondverzet i.k.v. VLAREBO. Dit heeft als doel partijen uitgegraven grond te identificeren die ontgonnen worden als delfstof in een vergunningsplichtige inrichting in ontginningsgebied en dus rechtstreeks (zonder voorbehandelingen) ingezet kunnen worden als alternatief voor primaire oppervlaktedelfstoffen. In de praktijk blijkt het echter moeilijk om sedimenten beschreven op het terrein te koppelen aan de correcte primaire delfstof. Ter ondersteuning (maar niet ter vervanging!) van de delfstoffentoets heeft het Vlaams Planbureau voor Omgeving daarom een model ‘Primaire delfstoffen’ uitgewerkt binnen de Virtuele Boring, dat een vertaling is van het geologische 3D-model G3Dv3. Via het model ‘Primaire delfstoffen’ kan met één muisklik op iedere plaats in Vlaanderen het voorkomen van primaire delfstoffen in de ondergrond gevisualiseerd worden. Dit model is nu een keuzemogelijkheid in de DOV verkenner en is het standaardmodel in de Delfstoffenverkenner.

Ondersteuning delfstoffentoets in de delfstoffenverkenner

Naast het model ‘Primaire delfstoffen’ dat in de delfstoffenverkenner nu het standaardmodel is voor de Virtuele Boring werden ook kaartlagen toegevoegd in de delfstoffenverkenner ter ondersteuning van de delfstoffentoets. Voor al de geologische eenheden die gekoppeld kunnen worden aan een primaire oppervlaktedelfstof (https://dov.vlaanderen.be/page/delfstoffentoets-grondverzet) werden kaartlagen toegevoegd van het voorkomen en van isohypsen van de top van de lagen, uit het recente 3D-geologisch model G3Dv3. Zo kan gevisualiseerd worden waar mogelijk interessante lagen voorkomen en op welke diepte ze zich bevinden. Voor een inschatting van de diepte van de lagen t.o.v. het maaiveld moet de hoogte gegeven door de isohypsen (in mTAW) vergeleken worden met de topografie (ook in mTAW).  De topografie kan achterhaald worden door een bepaalde locatie aan te klikken met de i-knop of de Virtuele Boring (de z-waarde), of door de kaart van het DHMv2 te activeren.

Voorbeeld van visualisatie van het voorkomen en isohypsen van de top van de Boom Formatie (Boomse Klei) in de delfstoffenverkenner (kaartlagen onder Geologie -> 3D Modellen -> G3Dv3).