Tijdelijke ontsluitingen
De meeste informatie over onze ondergrond vergaren we uit boringen, met eventueel gekoppelde boorgatmetingen, en sonderingen. Hierbij verkrijgen we informatie over de opbouw van de ondergrond op die specifieke puntlocatie maar verkrijgen we geen directe informatie over de laterale vervolging van eenheden en slechts beperkte informatie over sedimentaire structuren en andere secundaire kenmerken. Ontsluitingen bieden daarom een zeer belangrijke 2- of zelfs 3-dimensionale kijk op de ondergrond. Ontsluitingen kunnen voorkomen in het heuvelend landschap in het zuiden van Vlaanderen, langs steile hellingen en holle wegen. In het vlakkere noorden moeten we beroep doen op tijdelijke ontsluitingen die vrijkomen bij graafwerken voor infrastructuurwerken of groeves.
Het Vlaams Planbureau voor Omgeving beschouwt het documenteren en bemonsteren van waardevolle tijdelijke ontsluitingen als een belangrijke opdracht voor het vergroten van onze kennis over de ondergrond, het oplossen van geologische vraagstukken, en het bewaren van belangrijke inzichten in de ondergrond die slechts tijdelijke geobserveerd kunnen worden. Stalen genomen in de ontsluitingen worden bewaard in de Geotheek en zijn beschikbaar voor verdere analyses, ook door derden.
Er kan algemeen gezocht worden naar ontsluitingen op DOV, door in de laag boringen de zoekterm ‘ontsluiting’ in te geven. Ontsluitingen kunnen ook gevonden worden als boringen met boormethode 'geen boringen'. Ook in de kaartlaag opdrachten kan gezocht worden naar 'ontsluiting' of 'tijdelijke ontsluiting'. Deze opdrachten verzamelen 'boringen' die verschillende wanden van eenzelfde ontsluiting vertegenwoordigen en aan de opdracht kunnen ook bijlagen gekoppeld zijn, zoals een gedetailleerd rapport en foto's.
Belangrijke ontsluitingen gedocumenteerd vanuit VPO:
1. Heist-op-den-Berg - Kasterlee Formatie:
Link naar de wetenschappelijke publicatie: https://doi.org/10.20341/gb.2020.015
DOV-opdracht link: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2019-028347
2. Saintes - Mons-en-Pévèle Formatie:
FRIS-link naar het rapport: https://www.researchportal.be/nl/publicatie/documentering-van-de-tijdelijke-ontsluiting-bedrijventerrein-saintes
DOV-opdracht link (met foto's etc. in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2021-023430
3. Diegem - Brussel Formatie en Lede Formatie:
FRIS-link naar het rapport: https://researchportal.be/nl/publicatie/documentering-van-de-tijdelijke-ontsluiting-bouwwerf-berkenlaan-diegem
DOV-opdracht link (met foto's etc. in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2022-031698
4. Kerkom - Kerkom Lid (Borgloon Formatie) en Sint-Huibrechts-Hern Formatie:
FRIS-link naar het rapport: https://researchportal.be/nl/publicatie/documentering-van-de-tijdelijke-ontsluiting-zandgroeve-kerkom
DOV-opdracht link (met foto's etc. in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2022-031923
5. Lichtaart - Lichtaart Lid (Kasterlee Formatie) en Poederlee Lid (Lillo Formatie):
FRIS-link naar het rapport: https://researchportal.be/nl/publicatie/documentering-van-de-tijdelijke-ontsluiting-hoge-berg-lichtaart
DOV-opdracht link (met foto's etc. in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2022-032747
6. Antwerpen linkeroever Scheldetunnel 1 - Boom Formatie, Kattendijk Formatie en Quartair:
DOV-opdracht link (met meerdere rapporten in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2023-039546
7. Rumst - Berchem Formatie op Boomse Klei:
in verwerking
8. Antwerpen Rubenshuis - Neogeen van Antwerpen:
in verwerking
9. Merchtem - Lede Formatie, Maldegem Formatie (Wemmel Lid) en Quartair:
FRIS-link naar het rapport: https://www.researchportal.be/nl/publicatie/documentering-van-de-tijdelijke-ontsluiting-drypikkel-merchtem
DOV-opdracht link (met foto's etc. in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2023-040025
10. Antwerpen linkeroever Scheldetunnel 2 - Quartair (Schelde Groep, Holoceen Bosveen, Vlaanderen Formatie):
FRIS-link naar het rapport: https://researchportal.be/nl/publicatie/documentering-van-de-tijdelijke-ontsluiting-scheldetunnel-linkeroever
DOV-opdracht link (met foto's etc. in bijlage): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2023-040969
Raamovereenkomst VLA17-4.1
In het kader van de raamovereenkomst VLA17-4.1 besteedde het Vlaams Planbureau voor Omgeving tussen 2017 en 2020 opdrachten uit voor het beschrijven en documenteren van tijdelijke ontsluitingen van geologische waarde. Dit kunnen werven zijn ten gevolge van infrastructuurwerken maar ook actieve of verlaten groeves.
Er werden in het kader van deze overeenkomst tien ontsluitingen gedocumenteerd door de Belgische Geologische Dienst. De resultaten hiervan kunnen teruggevonden worden in de DOV-verkenner in de lagen boringen en opdrachten door te zoeken in deze lagen met zoekterm ‘VLA17’. De rapporten met gedetailleerde beschrijvingen en foto's van de ontsluitingen zijn gekoppeld aan de opdrachten. Stalen die verzameld werden in het kader van deze opdracht worden bewaard in de Vlaamse Geotheek (https://omgeving.vlaanderen.be/ondergrond-en-geologie).
Onafhankelijk van raamovereenkomst VLA17-4.1 werden stalen uit deze ontsluitingen door VPO geanalyseerd in het labo, voor het bepalen van de parameters korrelgrootte, glauconietgehalte en (an)organisch koolstofgehalte. Resultaten van deze analyses werden verwerkt in het rapport "Opstart van een databank van de Vlaamse ondergrond door analyse van Geotheek monsters".
1. Gasthuisberg - Diest Formatie: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2018-019355
2. Ardooie - Quartair & Tielt Formatie: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2018-019356
3. Groeve Roelants Lubbeek - Oligoceen: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2019-021838
4. De Torens Aarschot - Diest Formatie: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2019-021839
5. Zuidbrug Halle - Quartair & Brabant Massief: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2019-021840
6. Langenberg Diest - Diest Formatie: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2020-022481
7. Groeve Het Blak Meergoor Beerse - Weelde Formatie (Kempense Klei): https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2020-023292
8. Groeve Ampe Egem - Tielt, Hyon & Gentbrugge Formatie: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2020-023293
9. Mergelgrotten Riemst - Krijt: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2021-024106
10. Leemgroeve Volkegem - Leem: https://www.dov.vlaanderen.be/data/opdracht/2020-023290
Er zijn ook heel wat andere ontsluitingen aanwezig in DOV, naast de hierboven vermelde, die zoals hierboven beschreven in de kaartlagen boringen en opdrachten kunnen gevonden worden.